Bang voor de zon? Waarom we de voordelen niet moeten vergeten

Als je mijn blogs al wat langer volgt, weet je dat ik al heel wat jaartjes hamer op het belang van zonbescherming – vooral bij kinderen. Want uv-straling is de belangrijkste oorzaak van huidschade en vroegtijdige huidveroudering. Toch merk ik de laatste tijd een opvallende verschuiving: steeds vaker krijg ik vragen van overbezorgde mensen die bijna panisch zijn voor de zon. En dat is óók niet gezond! De zon heeft namelijk ook gezondheidsvoordelen. Maar daarover doen ook weer allerlei verhalen de ronde … Heel verwarrend. Tijd voor wat uitleg en nuances.

‘Ik hoor dat zelfs een beetje zon al gevaarlijk is – klopt dat?’

Deze bezorgde vragen zijn te begrijpen. We krijgen al jaren stevige waarschuwingen over de gevaren van uv-straling – ook van mij! Verbranding op jonge leeftijd, vooral bij kinderen, is duidelijk gelinkt aan een hoger risico op huidkanker. Maar dat betekent niet dat alle zon per definitie slecht is.

We hebben zonlicht juist óók nodig. Alleen onze moderne leefstijl maakt het lastig om de balans te vinden. We zitten veel binnen, krijgen weinig dagelijks licht en af en toe ineens volle bak zon. Zonbescherming is belangrijk, maar minstens zo belangrijk is het om te weten hoe je verantwoord van de zon kunt profiteren. Want laten we dat niet vergeten!

‘Ik las dat mensen die buiten werken juist minder huidkanker krijgen … hoe zit dat?’

Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat mensen met een onregelmatig zonpatroon (denk aan binnen werken en dan ineens volop zon op vakantie) een hoger risico op een melanoom hebben. Mensen met een buitenberoep, die dus chronisch zonlicht krijgen, hebben juist minder melanomen en een lagere sterfte daaraan. Hoe dat kan?

Onregelmatige blootstelling leidt vaker tot verbranding, vooral op jonge leeftijd – en juist dát verhoogt het risico op melanoom (de gevaarlijkste vorm van huidkanker). Bij chronische blootstelling past de huid zich aan: de opperhuid verdikt, er wordt meer melanine (pigment) aangemaakt, en er treedt een zekere ‘training’ op. Maar belangrijk: buitenwerkers krijgen wel vaker andere vormen van huidkanker, zoals het plaveiselcel- of basaalcelcarcinoom. Die zijn meestal minder agressief, maar blijven natuurlijk wel risico’s.

‘Moet ik mijn huid dan trainen in de lente?’

Door in het voorjaar rustig te wennen aan de zon – bijvoorbeeld dagelijks een korte wandeling in ochtend- of avondzon – help je je huid voorbereiden op de sterkere zon van de zomer.
Maar voorjaar of niet: het voorkomen van verbranding blijft áltijd het allerbelangrijkste. Want bij sommige huidtypes is het al opletten geblazen bij uv-index 1.

Er zijn nu online ook ideeën in omloop over ‘zonnetraining’ waarbij je bewust geen zonnebrand of zonnebril gebruikt om je huid te ‘leren’ zon te verdragen. Dat is niet alleen achterhaald, maar ook gevaarlijk. Verstandig wennen aan zonlicht? Ja. Maar wel met mate en mét bescherming. Enne … je huid train je zeker niet onder de zonnebank.

‘Hoe zit het met studies waaruit blijkt dat je langer leeft als je vaker de zon opzoekt?’

Ik krijg daar veel vragen over. Twee grote cohortstudies – uit 2016 en 2024 – laten zien dat mensen die vaker de zon opzoeken, zelfs via zonnebanken, gemiddeld langer leven en een lagere algemene sterfte hebben. Interessant, zeker. Maar hoe moeten we dat interpreteren?

Deze onderzoeken zijn gedaan in Noord-Europa (waaronder Zweden). In deze regio’s is de zonkracht een groot deel van het jaar vrij laag, en mensen brengen vaak veel tijd binnen door. Juist daarom kan een beetje meer zonlicht gezondheidsvoordelen geven, zoals een betere vitamine D-status of een lagere kans op bepaalde ziekten. Het gaat hier overigens om observationeel onderzoek. Dat betekent dat we alleen kunnen zeggen dát er een verband is, niet waardoor dat komt.

Mensen die vaker buiten zijn, zijn vaak ook actiever, hebben een beter dag-nachtritme, bewegen meer en hebben sociale contacten. Al die factoren kunnen bijdragen aan een betere gezondheid. De zon kan een rol spelen, bijvoorbeeld via vitamine D of andere positieve effecten van de zon, maar dat weten we dus nog niet precies.

Het risico op huidkanker door uv-straling blijft natuurlijk wél overeind staan. Dus het is belangrijk dat we gezondheidsadviezen niet ineens radicaal omgooien. Ik denk dat we vooral moeten onthouden dat we in landen met weinig zonkracht, zoals in Nederland, goed moeten kijken naar hoe we over zonlicht communiceren.

‘Is er te veel focus op de nadelen van de zon?’

Voorlichting is nu heel gericht op het voorkómen van verbranding, omdat dit sterk gelinkt is aan huidkanker. Maar we moeten ervoor waken dat mensen onthouden: de zon is gevaarlijk, dus ik blijf binnen. Die balans is nu soms zoek.

Ik pleit daarom voor communicatie waarin beide kanten worden belicht. Zonlicht heeft risico’s, maar óók voordelen. Verstandig omgaan met de zon betekent niet: ‘vermijden’. Maar wel: ‘begrijpen’. Ofwel: weten wat je huid nodig heeft. Weten wanneer bescherming nodig is. En weten dat lekker buiten in beweging zijn nog altijd één van de beste dingen is die je kunt doen voor je lijf.