Dr. Jetske Ultee: “Er is de laatste jaren veel aandacht voor vitamine D. Of eigenlijk voor een tekort aan vitamine D, een probleem dat bij grote groepen mensen over de hele wereld speelt. Ik vind al die aandacht heel goed, want vitamine D is erg belangrijk voor je; misschien nog wel belangrijker dan we denken. Zo is vitamine D nodig voor de botopbouw en ook de huid heeft veel baat bij deze vitamine. Een tekort wordt bovendien in verband gebracht met verschillende vervelende aandoeningen; van hart- en vaatziekten en depressies tot afweerziekten.

Wat vitamine D met huidverzorging te maken heeft? Alles. Deze vitamine maken we namelijk zelf aan in de huid onder invloed van zonlicht. En mensen vragen zich nu af of al die zonnebrandcrèmes dan wel zo’n goed idee zijn. Kan de huid nog wel vitamine D aanmaken als er een dikke laag crème op zit?

Het korte antwoord is: ja. Uit verschillende onderzoeken blijkt verder ook dat het gebruik van zonnebrandcrèmes niet de oorzaak is van de vitamine D-tekorten in de wereld. Er zijn wel andere factoren die de aanmaak van vitamine D lastig maken; het missen van zonlicht bijvoorbeeld, het dragen van kleding die je lichaam volledig bedekt (denk aan gesluierde vrouwen). Verder is het wel zo dat hoe dikker je smeert met zonnebrandcrème, hoe meer vitamine D-aanmaak zal worden tegengehouden. Maar hierdoor zal niet snel een tekort ontstaan.

Ik heb hieronder een overzichtje gemaakt van studies waarin je dit allemaal nog eens kunt nalezen. Een super interessant onderzoek vond ik trouwens naar hoe we vitamine D in de toekomst zouden kunnen inzetten als aftersun. Lees vooral ook het stuk over de betekenis van de uv-index. Hierin wordt goed uitgelegd wat deze index precies betekent voor je smeergedrag. En wist je dat zonnebrandcrèmes met hoge uv-A-filters ook gunstig zijn voor de vitamine D-aanmaak? Tot slot: het is geen goed idee om lekker extra lang in de zon te gaan liggen om de aanmaak van vitamine D op te voeren… Kortom: lees je mee?”

Hoewel uv-straling nodig is voor de aanmaak van vitamine D, komen in gebieden waar meer dan voldoende zon is, toch gewoon tekorten voor. En omgekeerd worden gezonde vitamine D-waarden gevonden bij mensen die maandenlang niet blootgesteld zijn aan zonlicht. Hoe zit dit precies en hoe kun je je vitamine D-niveau nu het beste op peil houden? In dit overzichtsartikel worden alle onderzoeken hiernaar op een rijtje gezet en besproken.

Verschillende redenen waarom mensen weinig zonlicht krijgen

Er zijn verschillende redenen aan te wijzen waarom mensen soms maar weinig zonlicht zien. Dat kan door het werk dat ze dagelijks doen, bijvoorbeeld diep onder de grond of onder water in een onderzeeboot. Maar ook woonplaats en het klimaat waarin je leeft kunnen bepalend zijn voor de mate van zonblootstelling in het jaar. Verder kan religie een rol spelen, omdat mensen bijvoorbeeld bedekt over straat gaan. De auteurs van dit artikel verzamelden 41 studies naar het effect van dit soort omstandigheden op de vitamine D-aanmaak.

Welke rol speelt het seizoen op de vitamine D-spiegels?

In de meeste onderzoeken naar de invloed van de seizoenen op de vitamine D-aanmaak is vooral gekeken naar het verschil tussen de winter- en zomermaanden. In bijna al deze studies werden hogere vitamine D-waarden gevonden in de zomer. Meer dan de helft van de onderzoeken vond plaats in een land of stad waar de uv-straling in de winter onvoldoende is om vitamine D in de huid aan te maken. Opvallend genoeg zorgde dat dus niet automatisch tot vitamine D-tekorten bij de onderzochte deelnemers in de studies. Volgens de auteurs ligt een mogelijke verklaring hiervoor in de opslag van D in het lichaam. In de wintermaanden zou de opgeslagen vitamine kunnen zijn vrijgekomen. Een andere verklaring is dat de dosis uv-straling misschien toch minder invloed heeft op het vitamine D-niveau dan wordt gedacht. Die theorie wordt ondersteund door een andere opvallende bevinding: mensen in zonnige landen hebben niet per definitie een hoog vitamine D-niveau.

Hebben mensen die dichtbij de Noordpool of Zuidpool wonen een tekort aan vitamine D?

Bewoners van plaatsen dicht bij de Noord- of Zuidpool hebben ieder jaar te maken met een lange periode met weinig zonlicht. Deze groep is daarom interessant om te onderzoeken. Uit de beschikbare studies onder bewoners uit deze gebieden bleek dat een kwart in de winterperiode toch nog gewoon voldoende vitamine D in het lichaam had. Voor sommigen lag de verklaring hiervoor in hun dieet rijk aan vitamine D.

Zorgt het dragen van bedekkende kleding voor vitamine D-tekorten?

Kleding die een groot deel van de huid bedekt, lijkt de aanmaak van vitamine D wel duidelijk te verhinderen. In bijna al het onderzoek naar het vitamine D-niveau bij gesluierde vrouwen werd een vitamine D-tekort gevonden.

Vitamine D-tekort door je werkplek, kan dat?

Ook de plaats waar wordt gewerkt, kan van invloed zijn op de hoeveelheid zonlicht waaraan je wordt blootgesteld, en daarmee op de hoeveelheid vitamine D in het lichaam. Mijnwerkers, fabrieksarbeiders en bemanningen van een onderzeeboot blijken over het algemeen te weinig vitamine D in het lichaam te hebben, zo blijkt uit beschikbare onderzoeken.

Extra vitamine D liever door voeding dan door extra zon

Op basis van al het onderzochte materiaal concluderen de auteurs van dit overzichtsartikel dat zonlicht het vitamine D-niveau in het lichaam verhoogt. Maar dat het vitamine D-gehalte ook voldoende kan zijn in perioden waarin er geen uv-straling is. Het is volgens hen wel zorgelijk dat vitamine D-niveaus bij veel mensen vaak te laag zijn, ook in de zomer. Meer zonlicht lijkt kortom niet de oplossing voor dit probleem. Sterker nog, ook in landen waar voldoende zon is, komen dus vitamine D-tekorten voor. Volgens de onderzoekers is het beter om te zorgen voor extra vitamine door gezonde voeding.

Zelfs in een zonnig land als Australië komen ‘gewoon’ vitamine D-tekorten voor. Mensen met een kantoorbaan lijken bijvoorbeeld extra risico te lopen. Deze groep komt weinig in de zon; een belangrijke bron van vitamine D.

In deze studie onderzochten Australische wetenschappers bij mensen die grotendeels binnen zitten de veranderingen in de vitamine D-spiegels in de verschillende seizoenen. Ook wilden ze weten of verschil in blootstelling aan de zon, dieet, sport- en buitenactiviteiten en huidtype binnen deze groep van invloed zijn.

Vitamine D aan het einde van de winter en de zomer

Bij 103 mensen met een kantoorbaan in Sydney werd hiervoor aan het einde van de zomer (eind maart in Australië) de vitamine D-status gemeten in het bloed. 71 van hen werden aan het einde van de wintermaanden (dat is daar laat in augustus) opnieuw onderzocht.

Veel mensen kampen met een vitamine D- tekort

Ongeveer dertig procent van de deelnemers bleek aan het einde van de zomer een tekort aan vitamine D te hebben. Na de winter was dat ruim veertig procent. Een probleem dat vooral bleek te spelen bij de mensen met een donkerder huidtype. Deze resultaten waren toch wat opvallend, omdat ongeveer dezelfde percentages tekorten worden gevonden voor de totale populatie van Australië.

De onderzoekers berekenden dat niet alleen huidtype een rol speelde bij de aanmaak van vitamine D, maar ook de tijd die deelnemers doorgebracht hadden in de zon, de hoeveelheid onbedekte huid en de consumptie van vette vis. Ook bleek een hoge concentratie vitamine D in het bloed aan het einde van de zomer samen te gaan met een hoge concentratie vitamine D in de winter. Opmerkelijk genoeg bleek het gebruik van zonnebrandcrème juist samen te gaan met een hoger vitamine D gehalte. Een verklaring hiervoor was volgens de onderzoekers dat deze groep ook meer in de zon kwam.

Meer vis eten, vaker naar buiten

Vitamine D-tekorten komen ook in zonnige gebieden als Australië voor. En niet alleen bij kantoormensen. Voeding rijk aan vitamine D, zoals vette vis, en daarnaast sport (buiten) zijn volgens de onderzoekers aan te bevelen om voldoende vitamine D in het lichaam te hebben.

Liever supplementen bij tekort vitamine D dan zon

Ook in dit recente artikel van Duitse specialisten wordt nog eens onderstreept dat meer zon geen oplossing is bij een vitamine D-tekort. Meer zonblootstelling zorgt voor een verhoogde kans op huidschade zoals huidkanker. De voordelen van een verhoogde vitamine D-aanmaak wegen helaas niet op tegen dit risico. Het aanvullen van de vitamine via voeding en supplementen heeft daarom de voorkeur.

In de afgelopen jaren is er veel aandacht voor een tekort aan vitamine D. Een probleem dat wereldwijd wordt gezien, en dat in verband wordt gebracht met verschillende chronische ziekten. Vitamine D wordt aangemaakt in de huid onder invloed van zonnestraling. En omdat zonnebrandcrèmes deze straling tegenhouden, is de vraag of een gebrek aan vitamine D mogelijk het gevolg kan zijn van het toenemende gebruik van zonnebrandproducten.

Metingen vitamine D in het bloed

In deze studie, uitgevoerd in Rio de Janeiro in de wintertijd, werden de vitamine D-niveaus van 95 gezonde vrijwilligers onderzocht na zonblootstelling. Een groep gebruikte daarbij een zonnebrandproduct met SPF 30, een andere groep gebruikte niets en er was een controlegroep die niet werd blootgesteld aan de zon. Het vitamine D-gehalte in het bloedplasma werd vervolgens bij alle personen aan het begin en na 24 uur gemeten.

Niet minder vitamine D als je je insmeert

De onderzoekers vonden geen verschil in de vitamine-D-spiegels tussen de groepen die mét en zonder zonnebrandcrème op hun huid waren blootgesteld aan de zon. Het insmeren zorgde dus niet voor minder aanmaak van vitamine D in de huid. Maar de onderzoekers vonden wél een significant verschil tussen de groep die niet in de zon was geweest en de groep die zonnebrandcrème had aangebracht op de huid: bij de groep die niet aan zon was blootgesteld werd een lager vitamine D-gehalte gemeten.

Vitamine D-tekort en veranderde leefgewoonten

Hoewel de onderzoekers benadrukken dat het hier om slechts een kleine studie gaat, concluderen zij dat normaal gebruik van zonnebrandcrème de aanmaak van vitamine D niet in de weg lijkt te staan. De ‘epidemie’ aan vitamine D-tekort op de wereld kan volgens hen daarom ook niet zomaar worden verklaard met het gebruik van zonnecrèmes. De toename van mensen met een vitamine D-tekort moet misschien eerder gezocht worden in onze veranderde voeding- en leefstijlgewoonten. Ze noemen daarbij als voorbeelden de komst van overdekte winkelcentra, ruimten met airconditioning en autogebruik. Factoren die ervoor zorgen dat we minder vaak worden blootgesteld aan uv-straling.

Het gebruik van zonnebrandcrèmes beschermt de huid tegen schade en huidveroudering. Maar wat is eigenlijk het effect van die zonbescherming op de aanmaak van vitamine D in de huid? In dit artikel bespreken de auteurs al het wetenschappelijk onderzoek dat hiernaar is gedaan.

Nadelige effecten van zonnefilters op vitamine D-aanmaak

De auteurs constateren dat er geen groot, gecontroleerd onderzoek bekend is, dat aantoont dat het gebruik van zonnebrandcrèmes vitamine D aanmaak voorkomt. Wel vonden de wetenschappers drie kleinere studies waarin werd gevonden dat zonnefilters nadelig kunnen zijn voor de vorming van vitamine D. In twee van die studies ging het om experimenten die niet ‘buiten’ plaatsvonden. De proefpersonen werden namelijk in een laboratoriumopstelling blootgesteld aan uv-straling. Hoewel de resultaten van deze studies waardevol zijn, kunnen deze niet een-op-een vertaald worden naar de praktijk. In dit artikel (link naar volgende artikel) wordt één van deze onderzoeken beschreven.

De derde studie waarin een nadelig effect van zonnebrandcrèmes werd beschreven, werd uitgevoerd onder ex-huidkankerpatiënten. Deze groep beschermde zich met een zonnebrandproduct, en werd vergeleken met gezonde proefpersonen die zich niet insmeerden. In deze studie leek het gebruik van zonnebrandfilters te zorgen voor een lager gehalte aan vitamine D. De auteurs plaatsen echter ook kanttekeningen bij deze bevinding. Want het is goed mogelijk dat de ex-patiënten vaker de zon vermeden dan de gezonde mensen uit de controlegroep.

Met zonnebrandcrème juist vaker en langer in de zon?

De auteurs vonden ook studies waarin géén effect van zonnebrandcrèmes werd gemeten op de aanmaak van vitamine D. In twee ervan werd zelfs aangetoond dat proefpersonen die zonnefilters gebruikten een hóger vitamine D-niveau hadden dan deelnemers die niet werden ingesmeerd. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat zonnebrandcrèmes toch vaak worden gebruikt door mensen die veelvuldig in de zon liggen om bruin te worden.

Een andere studie die werd meegenomen in het artikel liet wél een sterk verband zien tussen lagere vitamine D-niveaus en het vermijden van de zon, het niet naar buiten gaan of het dragen van beschermende kleding.

Zonnefilters kunnen aanmaak vitamine D blokkeren, maar…

De auteurs concluderen dat zonnefilters de aanmaak van vitamine D in de huid kunnen blokkeren. Maar ze voegen daaraan toe dat dit bij normaal gebruik onder reële omstandigheden (dus buiten het laboratorium) nooit is aangetoond.

Zij wijzen erop dat mensen in het gewone leven minder zonnebrandcrème gebruiken dan de hoeveelheid van 2 mg per vierkante centimeter huid die volgens de richtlijnen in experimenten wordt aangebracht. Hierdoor zal volgens de onderzoekers nog voldoende aanmaak van vitamine D in de huid plaatsvinden. Ook denken ze dat mensen die zonnebrandfilters gebruiken gewoon vaker in de zon komen dan mensen die zich nooit insmeren.

Recent onderzoek

Recent is in the British Journal of Dermatology een nieuwe studie gepubliceerd waarin dezelfde conclusie konden worden getrokken. Zonnebrandcrèmes voor dagelijks gebruik staan de aanmaak van vitamine D niet in de weg. Zelfs niet wanneer ze optimaal worden gebruikt en aangebracht.

Voor een goede bescherming van de huid tegen de stralen van de zon, is het belangrijk dat je je royaal insmeert. Maar kan er dan nog wel vitamine D worden aangemaakt in de huid? Wat is eigenlijk het effect van de dikte van de laag zonnebrandcrème die je smeert? Betekent dikker smeren minder vitamine D-aanmaak?

Dikke laag, dunne laag

Voor dit experiment werden vier groepen van zeven deelnemers gevormd. Een groep werd dik ingesmeerd volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) van 2 milligram zonnebrandcrème per vierkante centimeter huid. De tweede groep gebruikte driekwart van die hoeveelheid, namelijk 1,5 mg per vierkante centimeter huid. Groepen drie en vier smeerden weer een beetje dunner, respectievelijk de helft (1.0 mg per cm2) en een kwart (0,5 mg per cm2). Er was ten slotte ook een controlegroep die niet werd ingesmeerd.

Alle proefpersonen werden vervolgens twintig minuten lang blootgesteld aan een vaste hoeveelheid uv-B-straling. Deze procedure werd vier keer herhaald, met een onderbreking van twee of drie dagen.

Voorafgaand aan het experiment én drie dagen na afloop werd het vitamine D-niveau in het bloed gemeten bij de deelnemers.

Aanmaak vitamine D is afhankelijk van dikte zonnebrandcrème

De onderzoekers vonden inderdaad een duidelijke relatie tussen het vitamine D-niveau en de dikte van de laag zonnebrandcrème die was aangebracht. Bij een afname van de hoeveelheid crème steeg de vitamine D-spiegel exponentieel. Wanneer zonnebrandcrème volgens de richtlijn was aangebracht was de toename van vitamine D, onder invloed van uv-B-licht, vier keer lager dan wanneer geen zonnebrandcrème was gebruikt.

De zon zendt verschillende stralen uit, waaronder uv-A en uv-B. De laatste is essentieel voor de aanmaak van vitamine D in de huid. Zonnebrandcrèmes zijn bedoeld om deze straling tegen te houden. Wat doet dat met de aanmaak van vitamine D in de huid? In verschillende studies is ondertussen aangetoond dat normaal gebruik van een zonnebrandproduct de aanmaak van vitamine D niet in de weg hoeft te staan. Zo ook in deze studie. Maar de onderzoekers keken ook naar het effect van verschillende zonnebrandcrèmes met een SPF van 15, met zowel een hoge als lage beschermingsfactor tegen uv-A (UVA-PF).

Verschillende producten en insmeerroutines

Voor het onderzoek werden drie groepjes van Poolse deelnemers gevormd die een week zonvakantie hielden op het eiland Tenerife. De eerste groep van twintig personen kreeg een zonnebrandproduct met SPF 15 en een lage uv-A-factor mee. Het product moest volgens de instructies van de onderzoekers worden gebruikt. Zij hielden daarbij de richtlijnen aan van minimaal 2mg crème per vierkante centimeter huid, en regelmatig bijsmeren. De deelnemers kregen hiervoor drie tubes van 50 mg per dag (in de ochtend, midden op de dag en in de middag). De tweede groep van twintig deelnemers smeerde volgens deze zelfde instructies met eveneens en product met SPF 15, maar dan met een hóge beschermingsgraad tegen uv-A-straling.

De derde groep van 22 mensen kon zich tijdens het verblijf naar eigen inzicht insmeren met bovendien een eigen meegebracht product. Deze groep smeerde – zoals verwacht – minder vaak en minder dik, zoals eigenlijk de meeste mensen zonnebrandcrèmes gebruiken. De controlegroep ten slotte werd gevormd door zeventien thuisblijvers in Polen.

Meerdere metingen van vitamine D

Tijdens het onderzoek werd op verschillende momenten het vitamine D-niveau in het bloed gemeten. Zowel voor als na de vakantie. De bloedmonsters werden bovendien door twee verschillende laboratoria met verschillende technieken geanalyseerd.

Zoals in eerdere onderzoeken al steeds is aangetoond, vonden ook deze wetenschappers dat het gebruik van zonnebrandcrèmes de aanmaak van vitamine D niet in de weg staat. In alle drie de groepen die een week met zonnebrandcrème op het eiland hadden gezeten, werd er een toename in de vitamine D-spiegels gemeten. In de groep ‘normale’ zonnebrandsmeerders (die dus niet volgens de strenge richtlijnen smeerden) werden wel de hoogste vitamine D-niveaus gevonden. Alleen bij de thuisblijvers in regenachtig Polen werd een daling waargenomen in het bloed.

Een hogere UVA-PF, wel meer vitamine D

Een interessante bevinding was dat er bij de groep met hoge UVA-PF méér vitamine D-aanmaak in de huid werd gezien dan bij de mensen die het middel met de lage beschermingsfactor tegen uv-A. Hoe dat kan? Producten die meer uv-A tegenhouden laten wat meer uv-B door. En meer uv-B betekent dan meer aanmaak van vitamine D.

Hogere UVA-PF, meer bescherming voor de huid …

In talloze laboratoriumopstellingen was al eens gekeken naar de verschillende werking van zonnebrandcrèmes met een hoge en lage beschermingsgraad tegen uv-A (bij eenzelfde SPF van boven de 50) na blootstelling aan uv-straling. In deze experimenten scoorden producten met een hogere UVA-PF beter; deze boden meer bescherming tegen schade aan de epidermis en dermis.

In deze studie (onder bovendien reële omstandigheden) is volgens de onderzoekers nu voor het eerst aangetoond dat een hogere uv-A-bescherming ook voordelig is voor de synthese van vitamine D. Het gebruik van zonbescherming met een hoge UVA-PF is sowieso te verkiezen, vinden zij, want er is toenemend bewijs dat uv-A (vooral UVA1, 340 -400nm) schadelijker is voor de huid dan gedacht. Juist de huidlaag met melanocyten en keratinocyten in ontwikkeling is gevoelig voor deze stralen.

Balans tussen voordelen en nadelen van de zon

De auteurs concluderen dat zonnebrandcrèmes zodanig zouden moeten ontworpen dat er een goede balans ontstaat tussen de vóór- en nadelen van zonnestralen op de huid. Met dit onderzoek hebben zij aangetoond dat dat kan.

Het ‘dilemma’ is hier al verschillende keren benoemd. Zonnestraling is de belangrijkste bron voor de aanmaak van vitamine D. Tegelijkertijd betekent blootstelling aan de zon risico’s voor de huid. Best lastig dus om mensen goed te adviseren over veilig zongedrag. Want de zon schijnt niet alle dagen hetzelfde, ieder mens is anders en bovendien maakt het een groot verschil waar je woont. Wanneer is het nu belangrijk om je in te smeren en wanneer juist beter van niet voor de aanmaak van vitamine D?

Volgens de huidige richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) wordt smeren (bescherming) belangrijk vanaf een uv-index 3. Waarop is dat precies gebaseerd? Kloppen de huidige adviezen? In dit artikel geven Australische wetenschappers antwoord op die vragen.

Wat is eigenlijk de uv-index

De uv-index, ook wel aangeduid met zonkracht, geeft de intensiteit van de zonnestraling weer. Deze wordt bepaald door de stand van de zon, en niet door de temperatuur zoals je misschien zou verwachten. Naarmate de zon hoger staat, neemt de uv-intensiteit toe. De index varieert dus met de seizoenen, maar ook met het moment van de dag. De hoeveelheid uv-straling wordt daarnaast beïnvloed door bewolking, vocht of stof in de atmosfeer en de hoeveelheid ozon. Daarom kan de uv-index toch hoger zijn op een koele dag dan op een warmere dag in het jaar.

Wat vertelt de uv-index over insmeren?

De zonkracht bepaalt hoe lang de huid kan worden blootgesteld aan uv-straling zonder rood te kleuren. Maar om echt te weten hoe lang dat dan is, is ook je huidtype van belang. Daarnaast spelen dan ook de omstandigheden en de omgeving waarin iemand zich bevindt nog een rol. (Is er schaduw, ligt iemand op een handdoek of loopt de persoon gewoon in de zon).

Of je wel of niet moet smeren kun je niet alleen baseren op de hoogte van de uv-index. Dit hangt namelijk net zo goed af van de hoeveelheid tijd die je in de zon doorbrengt. Bij een index van 6 kan iemand bijvoorbeeld bij ongeveer twintig minuten verbranden. En bij een uv-index 2 wordt de dosis waarmee je verbrandt uiteindelijk ook na 60 minuten bereikt.

Want de dosis uv-B mag dan laag zijn bij een lage zonkracht, je kunt dan nog wel steeds een hoge dosis uv-A op je huid krijgen. En van uv-A weten we inmiddels dat deze ook schade veroorzaakt in de huid.

Uv-index zegt niet meteen alles over de dosis uv-A

De relatie tussen de uv-index en uv-B verloopt lineair. Dat wil zeggen hoe hoger de zonkracht, hoe meer uv-B. Maar de hoeveelheid uv-A kan bij een bepaalde gegeven zonkracht nogal uiteenlopen. Dat kan samenhangen met de hoeveelheid ozon in de lucht, de hoeveelheid bewolking én de stand (hoek) van de zon. De ene dag met uv-index 3 is daarom de andere niet als het gaat om de dosis uv-A-straling, hetzelfde geldt voor de locatie.

Uv-index en de aanmaak van vitamine D

Maar hoe zit het dan met de aanmaak van vitamine D? Een belangrijke reden waarom vaak wordt geadviseerd om bij een uv-index van lager dan 3 onbeschermd in de zon te gaan is om voldoende vitamine D te kunnen aanmaken. De onderzoekers nuanceren dit. Bij een lage zonkracht is er namelijk een lage dosis uv-B. En om voldoende vitamine te kunnen aanmaken in de huid, moet je dan best even wat tijd doorbrengen in de zon, en dan kun je alsnog schade oplopen. Dat geldt vooral voor de wat donkerdere huid. Deze huid maakt minder makkelijker vitamine D aan. En helemaal als de huid misschien grotendeels is bedekt. In het artikel geven de Australische wetenschappers enkele voorbeelden bij verschillende uv-indexen. Volgens hen is het daarom een te zwart-wit advies om te stellen dat je onder de uv-index 3 geen zonnecrème moet gebruiken.

Tijd voor een ‘nieuwe’ uv-index?

De auteurs denken dat het sowieso een goed idee is om de uv-index verder te verfijnen en beter te laten aansluiten op bijvoorbeeld extremere weersomstandigheden die je buiten Europa vindt. De schaal voor de zonkracht loopt nu tot 11+, maar deze kan op sommige plekken in de wereld ook gemakkelijk tot het dubbele komen. Ook zou de duur van de zonblootstelling moeten worden meegenomen in de huidige (insmeer)adviezen. Neemt de zonkracht toe, dan moet je dus óf minder lang in de zon verblijven óf je vaker en meer beschermen, of allebei.

De onderzoekers onderstrepen nog een keer het belang van het dagelijks gebruik van een zonnebrandcrème. Daarmee kan het aantal gevallen van huidkanker echt worden teruggedrongen. Nu wordt zonnebrandcrème vaak alleen ad hoc gebruikt om verbranding te voorkomen. Ze erkennen echter dat hun bevindingen en adviezen uit een zonovergoten deel van de wereld komen (Australië) en dat deze misschien niet voor alle delen van de wereld opgaan.

Het slikken van een heel hoge dosis vitamine D na verbranding in de zon kan roodheid, zwelling en schade in de huid beperken. Dat blijkt uit een Amerikaans onderzoek. Vitamine D als aftersun, dat zou mooi zijn. Maar hoe werkt dat precies?

Er is wereldwijd ontzettend veel aandacht voor de gevolgen van vitamine D-tekort en het gebruik van supplementen. Een te laag gehalte aan de vitamine wordt inmiddels in verband gebracht met talloze aandoeningen, waaronder hart- en vaatziekten, (winter)depressies, diabetes, neurologische aandoeningen als MS en zelfs kanker. Het wordt steeds duidelijker dat vitamine D in ons lichaam een belangrijke rol speelt in het verloop van ontstekingsreacties en onze afweerrespons.

Kan extra vitamine D in pilvorm dan ook acute ontstekingsprocessen remmen? Om deze theorie te toetsen werd een pilotstudie opgezet naar het effect van vitamine D op een zonverbrande huid. (Een pilotstudie kun je zien als een verkennend vooronderzoek.)

Het effect van een hoge dosis vitamine D3

Voor de studie werd een bescheiden groep van twintig deelnemers onderzocht. De huid van de binnenkant van hun arm werd ‘rood’ bestraald met een uv-lamp. Een uur na deze nagebootste zonverbranding kregen de proefpersonen willekeurig een eenmalige hoge dosis van 50.000, 100.000 of 200.000 IU (IU staat voor international units) vitamine D3 toegediend, óf een placebopil. De deelnemers werden vervolgens op gezette tijden gevolgd; 24 uur, 48 uur, 72 uur en een week na het experiment. Daarbij werd de huid onderzocht op roodheid, zwelling en dikte. Ook werden bloedmonsters genomen.

Snelle afname van ontstekingsreactie door vitamine D

Uit het onderzoek kwam naar voren dat het slikken van vitamine D voor een snelle en duidelijke afname van de ontstekingsreactie in de huid kan zorgen. Het effect was daarbij dosisafhankelijk. De mensen met de hoogste dosis vitamine D bleken het meest duidelijk te profiteren van een positief effect op de huid. 48 uur na de verbranding hadden zij bijvoorbeeld al veel minder last van een ontstekingsreactie. Hun huid was ook minder rood dan de huid van de mensen uit de placebogroep.

Verder werd bij de personen met een hoge dosis vitamine D in het bloed een verhoogde activiteit gemeten van genen die betrokken zijn bij het herstel van de huidbarrière.

Extra slikken tegen of na verbranding?

De onderzoekers kunnen op basis van alleen deze pilotstudie nog geen enkele aanbeveling doen over het (extra) gebruik van vitamine D. Daarvoor is veel meer onderzoek nodig, bij bovendien grotere groepen deelnemers.

De omzetting en opslag van vitamine D in het lichaam zijn complexe processen. Het is bijvoorbeeld niet duidelijk in hoeverre een (te) laag of juist hoog gehalte van vitamine D dat al aanwezig is in het lichaam, een andere dosis zou vereisen.

Een andere vraag zou natuurlijk zijn of je met extra vitamine D misschien ook zonnebrand zou kunnen voorkómen? En hoeveel moet je dan precies slikken?

Extra vitamine D voor risicogroepen

Het slikken van extra vitamine D wordt op dit moment aanbevolen aan specifieke risicogroepen zoals mensen met een donkere huid, ouderen en baby’s die zelf niet voldoende van de vitamine aanmaken. De doses vitamine D die zijn onderzocht in deze verkennende studie zijn echter vele malen hoger dan de hoeveelheid die geadviseerd wordt voor dagelijks gebruik (400 tot 800 IU ofwel 10 tot 20 microgram).

Vervolgstudie

Inmiddels is nog een studie gepubliceerd waarin het idee wordt bevestigd dat vitamine D zou kunnen fungeren als ‘behandeling’ bij huidschade als verbranding. In dit complexe artikel wordt het effect van de vitamine op bepaalde onderdeeltjes van het afweersysteem tot in detail beschreven.

Het is eigenlijk een mooi mechanisme. Vitamine D wordt aangemaakt in de huid, onder invloed van uv-straling. Maar een teveel aan uv-straling geeft weer schade. De huid beschikt daarom over allerlei slimme trucjes om zich hiertegen te beschermen. Bij het opruimen van die schade blijkt vitamine D een belangrijke taak te hebben.